Yüksekte çalışan kişiler, bulundukları ortamlarda düşüşe karşı kurulmuş toplu koruma yapıları yok ise; güncel standartlara sahip sertifikalı ürünler ile kurulmuş yaşam hatları dediğimiz sistemler ile kişiler riskli bölgede çalışmalar yaparken kendilerini sınırlandırmakta ve olası düşüş durumuna karşı önlem alınmış olmaktadır.
Yaşam hatları; yatay, dikey ve eğimli yapıda olabileceği gibi çelik halatlı ve raylı sistemler olarak da olabilmektedir. Dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan birisi ise yaşam hatlarının tüm bileşenleri en güncel güvenlik standartlarına sahip sertifikalı ürünler olmalıdır. Bu durum ankraj noktası oluşturmada kullanılan ankraj bileşenleri için de geçerlidir.
Yaşam hatlarının kullanılacağı yerleri sınırlandırmak imkânsızdır, düşme riski olan heryere yaşam hatları montajı yapılabilmektedir. Uygun bağlantısı yok ise bile, montajın yapılabilmesi için uygun bağlantılar oluşturulmaktadır.
Tüm yaşam hatlarındaki asıl amaç düşüş gerçekleşmeden sınırlandırma yaparak kişiyi düşüş öncesinde güvenli sınırda tutmaktır, daha sonrasında eğer düşüş yaşandıysa tabiiki yapısı ve amacı gereği düşen kişi veya kişileri tutacaktır. Tüm düşüş durdurucu sistemlerdeki ana mantık, düşüşü en kısa mesafede ve sürede durdurmaktır, proje hesaplamaları da buna göre yapılmalıdır.
Yüksekte güvenli çalışma yapabilmek için, ihtiyaç olan çalışma ortamına ve yapılacak işe göre gerekli en basit çözüm olan yatay yaşam hatları, dikey yaşam hatları ve ankraj çözümleri için gerekli sistemleri; yüksekte güvenli çalışmayı bilen, yaşam hattı yapılacak çalışma ortamını bilen, montaj yapılacak noktaların dayanımlarını tespit edebilecek yeterlilikte ve en doğru projelendirilmesinin yapılması için tüm teknik donanıma ve bilgiye sahip kişilerce yapılması gerekmektedir.
Tüm yaşam hattı projeleri yerinde keşif yapılmalı, sahadaki çalışanlar ve yöneticiler ile konuşulup, çalışma şartları tespit edilmeli, ihtiyaca ve yapılan işe göre projelendirilmelidir. O sahada çalışacak personelin çalışma şartlarında ekstra tehlike yaratmayacak, çalışma yapmasını engellemeyecek yapıda olmalıdır. Yaşam hatları, ankraj veya yüksekte güvenli çalışma çözümlemeleri; çözümleme yapılacak yapı tipine, montaj yapılacak yere, çalışılan yerin altındaki yapıların durumuna, yüksekliğine veya makinaların yerleşimine göre seçilmelidir.
Tüm yaşam hatları ve ankraj projelerinde, olası meydana gelecek salınımların etkileri de düşünülmelidir.
Düşüş durdurucu olmasının yanısıra yaşam hatları aynı zamanda sınırlandırma sistemleridir. Bu yüzden proje ve montaj, riskli bölgede düşüşü azaltacak ve de düşüşe müsaade etmeyecek şekilde yapılması gerekmektedir.
Çözümlemenin yapılacağı ortam şartları da çözümleme yaparken ayrıca hesaba katılmalıdır. Patlayıcı (exproff) ortamlar için kıvılcım çıkarmayan yatay-dikey yaşam hatları ve sistemleri (KKD’ler dahil) bu ortamlardaki çalışmalara uygun olmalıdır. Çalışılan ortamdaki kimyasal yapıya, çalışma ortamındaki sıcaklık derecesine, gece-gündüz veya yaz-kış arasındaki sıcaklık farklarından kaynaklı esneme ve büzülme miktarları da hesaba katılmalıdır. Ortam şartlarına göre farklı tipte bağlantı ekipmanları kullanılmalıdır.
Hata kabul etmeyen yapıdaki sistemler oldukları için, yaşam hatlarının tüm bileşenlerinin onaylı ve bağımsız test kuruluşlarınca test raporları olmalıdır. Yaşam hattı bileşenlerinin üretim kalitesinin standardizasyonu için üretim sistem onay belgesinin olması da zorunludur. Bir ürünün hatalı üretilmesi ölümcül sonuçlar doğurabilecektir.
Yaşam hatları metal malzemeden olduğu için şimşek ve elektrik kaçağı gibi durumlara karşı önlem alınacak şekilde hesaplanarak montajlanmalıdır.
Sistemleri kullanacak kişi veya kişilere, kullanılacak KKD’lere göre, düşülecek boşluğun yapısına göre projeler detaylı şekilde hazırlanmalıdır. Olası düşüşlerde meydana gelecek şok kuvvetinin tüm sistem tarafından en aza indirilmesi, çalışılan alandaki montaj yapılacak ortam şartlarına göre ve olası kaza anında yaşam hattında meydana gelecek salınım hesaplanırken serbest düşüş mesafesinin hesabında, yaşam hattının altındaki yapılar göz önünde olmalı, yaşam hattının düşüş anındaki maksimum salınım mesafesi hesaplanarak ve hattı kullanacak kişi sayısına göre proje aşamasında hesaba katılmalı ve projeler buna göre hazırlanarak montajı yapılmalıdır.
Yaşam hatları çalışma ortamı için (yürüme yolları veya araç geçişleri sırasında araç veya aksamlarının takılmasının önleneceği şekilde) ekstra tehlike yaratmamalıdır.
Yaşam hatları, komple sistem olarak sertifikalandırılmış olmalıdır. Parça parça alınmış sertifikalar veya farklı üreticilerin parçaları ile montajlanmış yaşam hatları sistem olarak uygun değildir.
Yaşam hattı sistemindeki standart ekipmanların dışında, yaşam hattını montaj yapılacak yapıya bağlamakta kullanılan yardımcı montaj elemanlarının dayanımları, yaşam hattı sistemin dayanım gerekliliğinden az olamaz. Yaşam hattının montajlanacağı yerlerin çok detaylı analiz edilmesi, kesinlikle standart olan malzemeler ile teknik yeterlilik olarak uyumlu olmalıdır.
Tüm yaşam hatlarında hareketi sağlayan tutucular (çelik halatlı sistemlerde çelik halat tutucu şaryolar veya raylı sistemlerdeki şaryolar) yaşam hattı sistemine uygun standart ekipmanlar olmalıdır. Sisteme uygun olmayan şaryolar düşüş anında gerekli dayanıma sahip olamayacağı için düşüşte tutmayabilecektir. Bu yüzden yaşam hatları sistemi bir bütün olarak düşünülmek zorundadır.
Yaşam hattının ne zaman montajlandığı, kaç kişinin aynı anda kullanabileceği, standartları, güvenli çalışma yükseklik mesafesi, bir sonraki kontrolün ne zaman yapılacağı gibi bilgileri içeren tanıtım levhası yaşam hattının başında olmalıdır.
Kurulum yapan firma tarafından yaşam hatlarının doğru kullanımı ile ilgili eğitim verilmeli ve eğitim sertifikalandırması yapılmalıdır. Standartlara uygun şekilde montajlanmış yaşam hatları, doğru kullanıldıkları taktirde, sınırlandırma ve düşüş durdurma olarak görev yapar, bu sayede kişilerin aşağıya düşmesi engellenmiş olur.
Sistemde düşüş yaşandıysa, yaşam hattı kullanılmamalı, derhal montaj yapan firmaya bilgi verilmeli, gerekli kontroller yapılıp, gerekli tamirat yapıldıktan sonra tekrar kullanılmalıdır. Ayrıca; sistemin bütününde, çelik halatta veya tüm bileşenlerde herhangi bir bütünlük kaybı, kırılma veya kopma, ortam şartlarından dolayı bozulmuş yüzeyler (kimyasal ortam veya ısı gibi etkenlerden kaynaklı olarak) , renk değişimi, yetkili kişilerin dışında sistemsel bir değişiklik yapıldıysa (yer değişikliği gibi), yaşam hattının montajlandığı yerlerde hasar görmüş veya kötü durumdaki yapı bileşenlerinde meydana gelen olumsuz durumlar var ise yaşam hattı sistemi kullanılmamalıdır.
Tüm yaşam hattı sistemleri en az yılda bir kez kontrol edilmeli ve gerekli bakımlar yapılmalıdır. Bu süre ortam şartlarına bağlı olarak kısaltılabilir.
Tüm yaşam hatlarında olası düşüş durumunda, düşen kişiye 15 dakikada ulaşılabilecek şekilde bir acil durum planı belirlenmeli ve buna göre tatbikat yapılmalıdır.
Anlaşılacağı üzere tek bir disiplin ile yüksekte güvenli çalışma çözümlemesi yapabilmek imkânsızdır. Birçok farklı disiplin ve tecrübeyle projeler hazırlanmaktadır. Mühendislik hesapları, beşeri ilişkiler, yüksekte güvenli çalışma bilgisi, endüstriyel yapılardaki teknik ve uygulamalı bilgi birikimi, iple erişim uzmanlığı ve İsg uzmanlığı gibi birçok disiplin bir arada olmak zorundadır.
Saygılarımla
Selçuk Demir
Avrasya Safety